Болаларда йўтал

Нафас – бу хаёт.

Биз туғилганимиздан сўнг нафас олишни бошлаймиз ва буни хаёт давомида автоматик тарзда қиламиз. Болалар ўпкасини кичик хажмига қарамасдан, кислород билан етарли даражада таъминлаш учун катталардан кўра тезрок нафас олишади.

Нафас, организмдаги хужайраларга метаболизмни амалга ошириш учун кислород қабул қилиш учун керак. Хужайралар эса, кислородга мухтож модда алмашинуви жараёнлари ва организмда энергия ва иссиқликни ишлаб чиқариш учун керак.

Йўтал – нафас тизимини нормал химоя-рефлектор ва химояловчи механизмидир. Йўтал, нафас олганда нафас йўлларига тасодифан тушиб қоладиган бегона заррачаларни (чанг, овқат заррачалари) олиб ташлайди. Йўтал, шунингдек ички нафас йўллари қаватини қамраб оладиган хужайраларда ялиғланиш жараёнида пайдо бўладиган ўлган хужайралар ва ортиқча балғамни хам олиб ташлайди. Шу йўл билан, йўтал нафас йўллари ва ўпка альвеолаларини соғлом бўлишини таъминлайди.

Хисобланишича, нафас тизимини тўғри фаолияти учун соғлом бола кунига камида 11 маротаба йўталиши керак.

Йўтал рецепторлари томоғдан бронх сегментларигача жойлашган ва кимёвий хамда механик омиллар билан қўзғалади. Ёши катталардан фарқли ўлароқ, болаларда нафас ва нерв тизими хали хам анатомик ва физиологик ривожланиб боради, шунинг учун уларни танасидаги йўтал маркази ташқи мухитни баъзи таъсирларига сезувчан.

Йўтални қўзғатувчи омиллар: тамаки тутуни, ёпиқ бинолардаги қуруқ хаво, кучли хидлар (масалан, ўсимликлар, атир), стресс (масалан ёш бола боғчага боришни бошлаганда), хавони ифлосланиши…

Агар, болада тана харорати бўлмаса ва бурни битмаса, у яхши ухласа ва овқатланса, уни хеч нарса безовта қилмаса, биз биринчи ўринда уни ташқи мухитидаги қўзғатувчи омиллар таъсирини камайтиришимиз керак бўлади.

Йўтални тез-тез ва давомий бўлиши касалликни белгиси бўлиши мумкин.

Йўтал белгилари бор кўплаб болаларни уйда даволаш мумкин, шунинг учун ота оналар ўз боласи холатини бахолашни билиши керак. Болаларни самарали ва хавфсиз даволаш учун биз, қуйидаги саволларга жавоб беришимиз керак:

Йўтал болада қуруқми ёки нам (балғамли)?

• Балғамсиз, қуруқ, қўзғатилган йўтал – балғам ажралмайди
• Балғамли, нам йўтал – балғамни ажралиши ва тўпланиши

Агар фарзандингизда, йўтални турини аниқ билмасангиз ёки йўтал билан боғлиқ асоратлар бўлиши мумкинлигига шубха қилаётган бўлсангиз, шифокорга мурожаат қилинг.