Вируслар ва йўтал ўртасидаги алоқа қандай?

Йўтал ҳар хил омилларнинг, кўпинча вирусли респиратор инфекциянинг оқибати бўлиб ҳисобланиши мумкин.

Йўтал одатда юқори нафас олиш йўлларининг инфекцияси деб номланувчи симптом бўлиб ҳисобланади. Шунга ўхшаш инфекциялар грипп, шамоллаш, фарингит (одатда ангина каби маълум), тонзиллит (бодомсимон безларнинг яллиғланиши) ёки синусит (бўшлиқларнинг яллиғланиши) шаклида ривожланиши мумкин. Бироқ, инфекциянинг ўзи нима эканлиги тушунарли бўлиб қолишидан аввал, вируслар ўзи нима ва инфекциялар қандай ривожланиши ҳақида англаб етмоқ зарурдир.

ВИРУСЛАРНИНГ ЎЗИ НИМА?

Вируслар – бу жуда ҳам майда бўлган микроорганизмлардир, уларни фақат микроскоп остида кўриш мумкин, чунки уларнинг узунлиги диаметрда атиги 200-400 нанометрларни ташкил қилади.¹ Вируслар тирик мавжудодлар ҳисобланмайди, чунки улар тирик организмсиз кўпайиш имконига эга эмас, бу биз, одамларга тааллуқлидир.¹

ИНФЕКЦИЯ ҚАНДАЙ РИВОЖЛАНАДИ?

Ўткир инфекция юзага келишидан кейин йўтални чақирувчи вирусларнинг 200дан ортиқ турлари мавжудлигини биласизми? Масалан. оддий шамоллаш одатда риновируслар ва коронавируслар билан чақирилган бўлиши мумкин. Шунга ўхшаш тарзда, грипп ва парагрипп вируслари, шунингдек, йўтал билан кузатиб борилувчи гриппни жуда ҳам тез-тез чақиради.

Аммо, инфекцияларнинг ўзи қандай ҳосил бўлади? Демак, вируслар организмга турлича тарзларда кириб бориши мумкин. Респиратор вируслар кўпинча бурун ёки оғизнинг шиллиқ қавати орқали кириб боради. Сўнгра улар ҳужайраларга кириб боради ва уларни вирусларнинг янги нусхаларини яратиш учун қўллайди.²

ИНФЕКЦИЯЛАР ҚАНДАЙ ТАРҚАЛАДИ?

Нафас олиш аъзоларининг вирусли инфекциялари одамлар орасида осонгина тарқалиши мумкин. Масалан, яқин алоқа, ҳаво-томчи йўли билан (йўталганда ёки аксирганда) ёки ҳавога тушиб қолишда (ҳавода мавжуд бўлган инфекциянинг зарралари). Инфекциянинг тарқалиши қўлларнинг тегишли бўлмаган гигиенаси, инфекция юқган одам билан яқин алоқада ёки вақтнинг сезиларли миқдори давомида ёпиқ жамоат жойларида бўлишлик сабаби натижасида бўлиб қолиши мумкин.

Масалан, йўталда томчилар ажралиб чиқади, улар бошқа одамларни зарарлашга қодир бўлган вирусларни сақлаши мумкин.

ЙЎТАЛ БИЛАН ҚАНДАЙ КУРАШИЛАДИ

Йўтални енгиб ўтиш учун биз сизга кўпроқ дам олишни, суюқликнинг етарлича миқдоирини истеъмол қилишни (кўпроқ сув ва илиқ чой ичиш), ҳамда йўталга қарши сироп ёки пастилкалар каби рецептсиз бериладиган дори препаратларини қабул қилишни таклиф қиламиз. Мана шу ерда ҳам Herbion зарурдир. Қуруқ йўталда қичишишни пасайтириш учун, аъло даражадаги танлов бўлиб Herbion баргизуб экстрактли сироп ёки Herbion исландия мохи экстрактли сироп ҳисобланади.

Нафас олиш йўллари зарарланишидан кейин бир неча кун ўтиб шилимшиқ ажралиб чиқишни бошлаши мумкин, у шунчалик қуюқ бўлиши мумкинки, уни йўталиб ажратиб чиқариш осон бўлмайди. Ушбу ҳолатда шилимшиқни нафас олиш йўлларидан осон ажратиб чиқариш мумкин бўлиши учун уни анча суюқ ва камроқ қуюқ қилиш зарур бўлади. Шилимшиқни йўталиб ажратиб чиқариш жараёнини самарали енгиллаштириш учун Herbion плюшч экстрактли сиропдан, Herbion плюшч экстрактли пастилкалардан ёки Herbion наврўзгул экстрактли сиропдан фойдаланиш мумкин.

Шунингдек, максимал хавфсизликни таъминлаш ва инфекциянинг тарқалишини олдини олиш зарур бўлади. Вирусли респиратор инфекцияларнинг тарқалишини қўллар гигиенасига, йўталдаги гигиена қоидаларига мунтазам риоя қилиш (бу тирсак соҳасига ёки дастрўмолга йўталишни ва аксиришни англатади) йўли билан, ҳамда бошқа одамлар билан яқин алоқаларни ёки учрашувларни минимумгача келтириш йўли билан чеклаш мумкин.

Юқори нафас олиш йўллари инфекциясининг симптомлари одатда 3 кундан 14 кунгача давомийликка эгадир. Агар йўтал мустақил даволашнинг 7 куни ўтиши билан ўтиб кетмаётган ва яхшиланиш кузатилмаётган бўлса, шифокорга мурожаат қилиш мақсадга мувофиқ бўлади.

ХУЛОСА

Йўтал одатда вирус билан чақирилган нафас олиш йўлларининг инфекцияси оқибати ҳисобланади. Йўтални чақириши мумкин бўлган кўпгина вируслар мавжуддир.

Бошқа тарафдан, йўталнинг профилактик чоралари ва унинг гигиенаси инфекция тарқалишини тўхтатишга ёрдам бериши, йўтални табиий келиб чиқувчи воситалар билан даволаш эса йўталнинг оқиб ўтишини самарали енгиллаштириши мумкин.

Йўтал, унинг симптомлари ва даволаниши ҳақида анча батафсил маълумотлар “Йўтал ҳақида” мақолада тақдим этилган.

Ҳаволалар

1. Chi-Chung Cheng V, Fuk-Woo Chan J, FN Hung I, Yuen KY. Viral Infections, an Overview with a Focus on Prevention of Transmission. [интернет]. Reference Module in Biomedical Sciences. 2016; [2021 йил 17 декабр кунидаги матн лавҳаси]. Манзил бўйича эришимли: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7157453/
2. Drexler M. What You Need to Know About Infectious Disease. [интернет]. National Academies Press; 2010. Манзил бўйича эришимли: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK209706/pdf/Bookshelf_NBK209706.pdf
3. https://www.medicinenet.com/upper_respiratory_infection/article.htm
4. NCDHHS: Infectious Respiratory Diseases. NC Department of Health and Human Services, 2018, [2021 йил 17 декабрь кунидаги матн лавҳаси]. Қуйидаги манзил бўйича эришимли: https://epi.publichealth.nc.gov/cd/diseases/respiratory.html
5. Balentine JR, Nabili SN, Shiel Jr. WC. Upper Respiratory Tract Infection (URTI) [интернет]. Medicine Net, San Clemente, [2021 йил 17 декабрь кунидаги матн лавҳаси]. Қуйидаги манзил бўйича эришимли: https://www.medicinenet.com/upper_respiratory_infection/article.htm#upper_respiratory_tract_infection_definition_and_facts